Dolar amerykański (USD) od dziesiątek lat odgrywa centralną rolę w międzynarodowym systemie finansowym. Jest nie tylko walutą narodową Stanów Zjednoczonych, ale także główną walutą rezerwową świata, standardem wymiany handlowej i podstawą rozliczeń na globalnych rynkach surowcowych. Jego znaczenie wykracza daleko poza granice USA i wpływa na decyzje rządów, banków centralnych, korporacji i inwestorów indywidualnych na całym świecie.
Historia dominacji dolara
Po II wojnie światowej, podczas konferencji w Bretton Woods w 1944 roku, dolar amerykański został uznany za walutę bazową nowego porządku monetarnego. System opierał się na powiązaniu dolara ze złotem, a inne waluty narodowe były przeliczane na dolara. Choć system ten został porzucony w latach 70., dominacja dolara utrzymała się dzięki sile amerykańskiej gospodarki, rozmiarowi rynków kapitałowych i stabilności instytucji finansowych. Nie bez znaczenia jest tutaj pozycja militarnego supermocarstwa, którym są Stany Zjednoczone. Zasady może wymusić tylko ten, kto ma siłę do ich wdrożenia.
Dolar jako waluta rezerwowa
Obecnie około 58% rezerw walutowych banków centralnych na świecie przechowywane jest w dolarach. Dla porównania, euro stanowi jedynie ok. 20%, a inne waluty (jen, funt, juan) mają marginalny udział. Taka dominacja oznacza, że popyt na dolary jest stały, co pozwala USA pożyczać pieniądze po niskim koszcie i utrzymywać niski poziom rentowności obligacji skarbowych. Niskie oprocentowanie (rentowność) obligacji USA jest kluczowa dla rządu w kontekście kosztu obsługi zadłużenia. O to właśnie toczy walkę Trump i wydaje się, że w krótkim terminie ją przegrywa. Jego cła na razie przestraszyły inwestorów i spowodowały wyprzedaż dolara i długu USA, co doprowadziło do wzrostu rentowności amerykańskich obligacji skarbowych.
📊 Interesujesz się spółkami dywidendowymi?
Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj zestawienia, analizy i aktualne TOP-y dywidendowych spółek z Polski, USA i świata – prosto na maila.
🎁 BONUS: eBOOK „Jak mądrze inwestować w akcje" – gotowa do pobrania od razu po zapisie.
Ogromnym wierzycielem USA są Chiny, które akumulowały amerykański dług aż do listopada 2013 roku. Wtedy to posiadały obligacje skarbowe USA na zawrotną kwotę 1,316.7 miliarda dolarów. W 2025 roku zredukowały swój stan posiadania do 784.3 miliarda dolarów – dane na styczeń 2025 roku.
Dolar w handlu międzynarodowym
Większość globalnych transakcji handlowych, w tym handel ropą naftową, gazem, zbożem czy elektroniką, rozliczana jest w dolarach. Nawet jeśli sprzedający i kupujący nie pochodzą z USA, często wybierają dolara jako neutralną i stabilną walutę. To czyni dolara walutą globalną i wzmacnia jego rolę jako uniwersalnego środka wymiany. Na pewno znasz określenie petrodolar.
Petrodolar to termin używany do opisania dolarów amerykańskich (USD) uzyskanych przez kraje eksportujące ropę naftową w zamian za sprzedaż tego surowca na rynkach międzynarodowych. Od lat 70. XX wieku zdecydowana większość globalnych transakcji na rynku ropy naftowej jest przeprowadzana właśnie w dolarach, niezależnie od kraju kupującego czy sprzedającego.
Geneza pojęcia petrodolar
- Po kryzysie naftowym z 1973 roku państwa zrzeszone w OPEC (Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową) znacząco zwiększyły ceny ropy.
- W tym samym czasie Stany Zjednoczone zawarły porozumienia z Arabią Saudyjską (i innymi krajami Zatoki Perskiej), na mocy których ropa była sprzedawana wyłącznie w dolarach amerykańskich.
- W zamian USA gwarantowało ochronę militarną i inwestycje finansowe.
Znaczenie petrodolara
- Globalny popyt na dolara
– Ponieważ większość krajów musi kupować dolary, by nabyć ropę, wzrasta popyt na USD na całym świecie. - Recykling petrodolarów
– Kraje eksportujące ropę (np. Arabia Saudyjska, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie) inwestują nadwyżki dolarów w amerykańskie papiery wartościowe (głównie obligacje skarbowe), co pomaga finansować deficyt budżetowy USA. - Geopolityczne uzależnienie
– Utrzymanie systemu petrodolara wzmacnia pozycję USA jako globalnej potęgi finansowej i politycznej, ponieważ dolar pozostaje dominującą walutą rezerwową i transakcyjną.
Krytyka i wyzwania dla systemu petrodolara
- Uzależnienie krajów od dolara może prowadzić do niestabilności w przypadku zmian kursu USD.
- Rosnące znaczenie Chin i innych walut (np. juana, euro) podważa dominację dolara w globalnym handlu ropą.
- Niektóre kraje (np. Rosja, Iran, Chiny) zaczęły eksperymentować z rozliczeniami w innych walutach, co określa się jako de-dolaryzację.
Rola dolara na rynkach finansowych
Dolar dominuje na międzynarodowych rynkach finansowych. Większość kontraktów terminowych, swapów walutowych, obligacji skarbowych i instrumentów pochodnych wyceniana jest w dolarach. Amerykańskie Treasury Bonds (obligacje skarbowe) uznawane są za najbezpieczniejsze aktywa na świecie. W sytuacjach kryzysowych inwestorzy często uciekają do dolara jako bezpiecznej przystani.
Dolar a globalne zadłużenie
Znaczna część zadłużenia krajów rozwijających się denominowana jest w dolarach. Oznacza to, że w przypadku wzrostu wartości dolara, koszt obsługi tego zadłużenia w lokalnej walucie rośnie. To czyni gospodarki takich krajów podatnymi na ryzyko kursowe, zwłaszcza w sytuacjach, gdy amerykańska Rezerwa Federalna (FED) podnosi stopy procentowe.
Polityka FED a siła dolara
Decyzje Rezerwy Federalnej w zakresie stóp procentowych mają ogromny wpływ na wartość dolara. Podwyżka stóp procentowych przyciąga inwestorów do aktywów dolarowych, wzmacniając USD. Niestety automatycznie podnosi też koszt obsługi zadłużenia. Wyższe stopy procentowe zachęcają do oszczędzania. Z kolei luzowanie polityki monetarnej osłabia dolara, co może być korzystne dla amerykańskich eksporterów, a także zmniejszają koszt obsługi długu. Pozwalają też pożyczać dolara taniej, a w przypadku zerowych stóp procentowych za darmo. To zaś przekłada się na lewarowanie inwestycji i napływ kapitału do ryzykownych aktywów (m. in. akcji). Te fluktuacje przekładają się na zmienność na globalnych rynkach finansowych.
Dolar a surowce i inflacja
Ceny surowców, takich jak ropa, gaz czy metale, wyrażane są w dolarach. Wzrost siły dolara często powoduje spadek cen surowców w innych walutach, co może wpływać na inflację w krajach importujących. Słabszy dolar z kolei podnosi ceny surowców, co może wywoływać presję inflacyjną globalnie. Co do zasadny inwestowanie w surowce (kontrakty na surowce) w dolarach jest bardziej opłacalne, gdy stopy procentowe są niskie.
Geopolityka i walka o dominację walutową
Chiny, Rosja i inne kraje podejmują próby ograniczenia dominacji dolara poprzez promowanie rozliczeń w juanie, euro czy lokalnych walutach. Pojawiają się inicjatywy takie jak system CIPS (chińska alternatywa dla SWIFT), czy handlowe porozumienia bilateralne. Jednak brak zaufania do instytucji, ograniczona płynność rynkowa i kontrola kapitałowa sprawiają, że dolar nadal pozostaje bezkonkurencyjny.
Cyfrowy dolar i przyszłość dominacji USD
Debata na temat wprowadzenia cyfrowego dolara (CBDC) toczy się w USA od kilku lat. Taki instrument mógłby jeszcze bardziej ugruntować pozycję USD w międzynarodowym obrocie, zwłaszcza w kontekście cyfryzacji finansów i wzrostu znaczenia stablecoinów oraz kryptowalut. Jednak wdrożenie CBDC wymaga rozwiązania licznych wyzwań technicznych i prawnych.
Znaczenie dolara dla inwestorów indywidualnych
Dla przeciętnego inwestora, siła dolara oznacza:
- wpływ na wartość zagranicznych inwestycji – jeśli masz akcje amerykańskie kupione za złotówki, to przy tej samej cenie akcji w dolarach, spadek wartości dolara do złotówki zmniejsza wycenę tych akcji w Twoim portfelu. Z kolei umocnienie USD tą wycenę zwiększa. Dlatego w celu uniknięcia ryzyka walutowego, opłaca się inwestować w akcje zagraniczne w walucie bazowej. Po sprzedaży akcji możesz sam wybrać moment przewalutowania dolarów z powrotem na złotówki, gdy kurs będzie dla Ciebie korzystniejszy.
- koszt zakupu aktywów denominowanych w USD – jak wyżej, czyli kupno akcji amerykańskich za złotówki będzie korzystniejsze, gdy kursu USDPLN jest niski,
- rentowność obligacji amerykańskich i ETF-ów – tu trzeba rozdzielić posiadanie obligacji skarbowych (inwestycja bezpośrednia) i funduszu obligacji USA. Jeśli masz obligacje skarbowe, to interesuje Cię wyższa rentowność (oprocentowanie), co przekłada się na wyższy zysk z tej inwestycji. Z kolei posiadając fundusz obligacji, interesuje Cię cena obligacji USA, bo wpływa na wycenę jednostki funduszy. Cena obligacji jest odwrotnie skorelowana z rentownością,
- zmienność na rynkach surowcowych – wahania kursu dolara wpływają na dodatkową zmienność wycenianych w dolarze aktywów.
Zrozumienie roli dolara to klucz do zarządzania ryzykiem walutowym, szczególnie w portfelach inwestycyjnych z ekspozycją na rynki zagraniczne. Inwestorzy dywidendowi powinni pamiętać, że dywidendy od akcji amerykańskich wypłacane są w dolarach. Jeśli masz akcje kupione za USA, to w takiej walucie dostaniesz dywidendę. Z kolei zakup akcji USA za złotówki oznacza, że dywidenda zostanie przeliczona na PLN. To zaś oznacza dodatkowy koszt przewalutowania dla inwestora, zależny od kwoty zainwestowanego kapitału.
Wnioski końcowe na temat roli dolara we współczesnym świecie
Dolar amerykański pozostaje centralnym filarem współczesnego systemu finansowego. Choć coraz częściej pojawiają się wyzwania dla jego dominacji, żadna inna waluta nie oferuje obecnie podobnej kombinacji płynności, zaufania i globalnej akceptacji. Dla inwestorów, rządów i instytucji finansowych na całym świecie dolar pozostaje nie tylko narzędziem rozliczeniowym, ale także wskaźnikiem kondycji globalnej gospodarki i barometrem ryzyka makroekonomicznego.
Autor wpisu: Bartek Bohdan
Zaloguj się na swoje konto, aby zostawić swój komentarz.