Dziś RPP podejmie decyzję o wysokości stóp procentowych w Polsce. Po ostatniej zaskakującej obniżce o 75 punktów bazowych, ekonomiści i analitycy spodziewają się kolejnego cięcia o 25 punktów. To dobra okazja, by przypomnieć sobie, czym są stopy procentowe, jak funkcjonują i jak wpływają na gospodarkę oraz finanse każdego Polaka. Zobacz nasz krótki przewodnik po stopach procentowych.
Czym są stopy procentowe?
Stopa procentowa to cena pieniądza, jaką trzeba zapłacić za jego pożyczenie. Z jednej strony określa więc koszty, które należy ponieść zaciągając kredyt od instytucji finansowej. To też cena, jaką zapłaci bank w sytuacji, gdy oddane zostaną mu środki w depozyt, czyli upraszczając przykładowo oprocentowanie lokaty terminowej. Jej wartość zapisuje się jako procent od danej kwoty, mierzony w ujęciu rocznym.
W praktyce więc podwyższanie stóp procentowych sprawia, że koszty kredytów stają się większe, co prowadzi do obowiązku płacenia wyższych rat. W ostatnich latach mocno odczuli to indywidualni kredytobiorcy, szczególnie przy kredytach hipotecznych. Te są co do zasady długoterminowym zobowiązaniem i jego skutki finansowe odczuwa się przez sporą część dorosłego życia. Nie ma tu znaczenia waluta, bo przy wyższych stopach procentowych płacimy większą ratę, niezależnie od tego, czy braliśmy kredyt we frankach, czy w złotówkach.
Kto w Polsce ustala stopy procentowe? Zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim obowiązek ten należy do Rady Polityki Pieniężnej.
Co wpływa na wysokość stóp procentowych?
To, jak wysokie są stopy procentowe, zależy przede wszystkim od sytuacji na rynku oraz różnych czynników związanych z dłużnikiem. Wpływ na decyzje Rady Polityki Pieniężnej mają:
- raporty o inflacji;
- założenia polityki pieniężnej na kolejny rok;
- sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej;
- sprawozdania z posiedzeń RPP.
Jak wiedziecie, nie ma tutaj słowa o wzroście PKB (kondycji gospodarki), czy o kondycji rynku pracy. Ten ostatni parametr jest wpisany z kolei w mandat amerykańskiego banku centralnego FED. RPP w zasadzie ma dbać wyłącznie o stabilność cen i kontrolować inflację.
Wzrost stóp procentowych
W praktyce stopy procentowe najczęściej podnoszone są wtedy, gdy zwiększa się inflacja – pozwala to uniknąć drastycznego wzrostu cen. W takiej sytuacji bank centralny pożycza pieniądze bankom komercyjnym po wyższej cenie, a te podwyższają oprocentowanie kredytów. Niestety, takie działanie ma bezpośredni wpływ na obniżenie poziomu konsumpcji oraz inwestycji. Kredyty stają się zbyt drogie, w efekcie czego korzysta z nich mniejsza liczba mieszkańców danego kraju, a przedsiębiorcy – w wyniku rosnących wydatków – zmuszeni są ciąć koszty, np. zwalniając pracowników.
Zależność jest prosta. Jeśli koszt finansowania czegokolwiek rośnie, to firmy w celu utrzymania poziomu zysku muszą podnosić ceny dla odbiorców końcowych. Gdy nie da się bardziej podnieść cen, gdyż przez wyższe stopy procentowe konsumenci mają mniejszą zdolność nabywczą (nie kupią droższych produktów/usług), to pozostaje tylko zbić koszty. Zwykle największym kosztem w każdej firmie są koszty wynagrodzeń. Są to niestety koszty stałe, które nie dopasowują się dynamicznie do wielkości przychodów. Stąd prosta droga do ich redukcji (to szybko poprawia rentowność), czyli zwolnień. Nie bez powodu sporo ostatnio się słyszy o redukcjach etatów w kolejnych spółkach giełdowych. To skutek wyższych stóp procentowych.
Obniżka stóp procentowych
Obniżka stóp procentowych ma miejsce w sytuacji, gdy pojawia się zjawisko deflacji. W jego wyniku taka sama ilość pieniądza z biegiem czasu zaczyna być więcej warta, co prowadzi do wzrostu zadłużenia kraju. Efektami malejących stóp procentowych jest obniżenie kosztów kredytów, dzięki czemu o wiele łatwiej je zaciągać i spłacać, a także wzrost inwestycji, które zwiększają dochód narodowy.
Niskie stopy procentowe w większości przypadków rozkręcają gospodarkę i zachęcają inwestorów do inwestycji w ryzykowne aktywa. Łatwiej bowiem finansować inwestycje przy niskim lub nawet zerowym koszcie kredytu. Na tej bazie m. in. zbudowana została trwająca od 2009 roku hossa na amerykańskiej giełdzie. Realnie ujemne stopy procentowe, gdy inflacja była jeszcze niska i przed cyklem podwyżek zachęcały nie tylko do inwestycji. Umożliwiały spółkom giełdowym skup akcji własnych na ogromną skalę. To także podbijało wyceny akcji.
Jakie są najważniejsze stopy procentowe w Polsce?
Najważniejsze stopy procentowe w naszym kraju to:
- stopa referencyjna, która uznawana jest za najbardziej istotną – wpływa bowiem na wskaźniki WIBOR oraz WIBID i to właśnie od niej zależy, jak wysokie będzie oprocentowanie kredytów czy pożyczek;
- stopa lombardowa, która ma wpływ na cenę kredytów udzielanych bankom komercyjnym przez bank centralny (im jest niższa, tym konsumenci mogą liczyć na korzystniejsze warunki kredytowania);
- stopa depozytowa, która określa, ile bank centralny może zapłacić bankom komercyjnym za deponowane środki (im jest wyższa, tym więcej mogą one zarabiać na odsetkach);
- stopa redyskontowa, która wyznacza stawkę, po jakiej bank centralny skupuje od banków komercyjnych weksle (im jest niższa, tym więcej zarabia się na sprzedaży tego rodzaju wierzytelności).
Stopa referencyjna
Oczywiście zdecydowaną większość Polaków powinny interesować stopy procentowe referencyjne. To ich podnoszenie oraz obniżanie wpływa na wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek, a co za tym idzie, koszty, jakie poniesie kredytobiorca. Ostatnia obniżka stóp procentowych o 75 punktów w obliczu inflacji nadal dalekiej od celu NBP była co najmniej kontrowersyjna. Naszym zdaniem było to w sporej mierze zagranie pod wybory w październiku w celu zdobycia przez partię rządzącą kapitału politycznego. Aktualnie stopa referencyjna NBP wygląda jak na poniższej grafice.
Inflacja
Musimy jednak mieć punkt odniesienia, czyli aktualny poziom inflacji. Ta spadła w ostatnim czasie, ale wciąż jest daleko od celu NBP nawet z uwzględnieniem dopuszczalnych odchyleń. Przypominam, że cel inflacyjny NBP jest na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości ±1 punktu procentowego w średnim okresie.
We wrześniu, według szacunku GUS, inflacja spadła do 8,2 proc. z 10,1 proc. w sierpniu. Spadek inflacji do poziomu jednocyfrowego był prawdopodobnie głównym argumentem za obniżką stóp procentowych. PKO BP prognozuje, że na koniec roku inflacja wyniesie 6,7 proc. Na koniec pierwszej połowy 2024 roku będzie to 4 proc. Pytanie tylko, czy jest to w ogóle realne. Inflacja według GUS to jedno. Czy faktycznie przeciętny Polak płaci za produkty/usługi zaledwie 8% drożej rok do roku? Śmiem w to wątpić. Wiem, ile płaciłem za koszyk zakupów w sklepie rok temu, czy za ile tankowałem paliwo do pełna. Tylko w ciągu roku mój fryzjer podniósł cenę z 55 zł na prawie 100 zł, czyli o ponad 82%. Mam wrażenie, że realna inflacja jest wyższa niż statystyka z GUS.
Podsumowanie
Aktualnie ropa dobija do 100 USD. Ma dość spory wpływ na poziom inflacji bazowej, wiec jest to jeden z wielu czynników proinflacyjnych. Z jakiegoś powodu FED nie tylko podwyższył ostatnio stopę procentową przy znaczniej niższej inflacji niż u nas. Podtrzymał narrację, że wyższe stopy procentowe zostaną utrzymane przez dłuższy czas. U nas dochodzą jeszcze wakacje kredytowe i projekt 800+ od nowego roku, które raczej nie pomogą zbić inflacji. Trudno mi uwierzyć, że Polska jest wyjątkiem i zieloną wyspą z inflacją uzasadniającą obniżki stóp procentowych.
Treść dostępna jest tylko dla naszych Abonentów. Chcesz więcej?
Uczestnictwo możesz anulować w dowolnym momencie.
Czuj się bezpiecznie z gwarancją satysfakcji 30 dni.
Skorzystaj z poniższych opcji…
